Volledig ontspannen

Koichi Tohei Sensei’s
Vier Basis Principes

Rust in één punt
Ontspan volledig
Gewicht is aan de onderkant
Ki breidt zich oneindig uit

Onegaishimasu.  Goedenavond, iedereen. 

Deelnemers: Goedenavond, Sensei. 

Vanavond bespreken we de tweede van Koichi Tohei Sensei’s vier basisprincipes, “Ontspan volledig.” 

Ik zal beginnen met het lezen van Tohei Sensei’s “Vijf Principes van Volledige Ontspanning:”  

1. Een houding waarin we de kracht van het hele lichaam op natuurlijke wijze tot rust kunnen brengen. 
2. Een houding waarin wij ons lichaam kunnen ontspannen zonder kracht te verliezen. 
3. Een houding waarin we groter lijken dan we zijn. 
4. Een houding waarin we zo sterk zijn als we kunnen zijn.
5. Een houding waarin geen onenigheid ontstaat.

Dus, er zijn twee fundamentele dingen waar ik op wil wijzen. Ten eerste. Het zal je opvallen dat elk principe begint met, “Een houding waarin…” Dat zijn de eigenlijke woorden in het Japans. Tohei Sensei gebruikte deze zin altijd. Waarom dat uit de originele Shokushu vertaling is geschrapt, weet ik niet. Het Japanse woord voor houding is “shisei.” Interessant is dat in de Japanse taal geen onderscheid wordt gemaakt tussen onze mentale houding en onze fysieke houding. Ze gebruiken slechts één woord voor beide, en dat is shisei. In het Engels zeggen we natuurlijk meestal “attitude” als we het hebben over onze mentale positie ten opzichte van de dingen, en reserveren we het woord “posture” voor onze fysieke houding ten opzichte van de dingen. Soms gebruiken we “houding” om te verwijzen naar onze mentale toestand, maar dat is geen gangbaar gebruik. Ik heb er echter voor gekozen om het woord “houding” te behouden bij het vertalen van deze principes, omdat dat het woord is dat Tohei Sensei zou gebruiken als hij Engels sprak. 

Ik vind het interessant en verhelderend dat de Japanners hier maar één woord voor hebben, en wij kunnen ons bij dit gebruik aansluiten, aangezien wij eenheid van lichaam en geest beoefenen.

Het tweede punt dat volgens mij belangrijk is om op te merken, is dat twee van deze vijf beginselen verwijzen naar “kracht”, en wij, in het westen, brengen kracht zelden in verband met ontspanning. Wij denken vaak aan kracht als iets dat te maken heeft met macht, en dit wordt vaak gebruikt als overheersing over iets, of iemand, anders. Als je een politicus over macht hoort praten, heeft hij het niet over de kracht van ontspanning. Nee, hij heeft het over macht als dreiging, macht als aanzien, en dus kracht om gebruikt te worden om andere naties te beïnvloeden.  

Dit is niet de ontspannen kracht waar Tohei Sensei hier naar verwijst. In Aikido zeggen we dat kracht die gebruikt wordt om te forceren, te controleren of te manipuleren geen echte kracht is. In feite wordt elk doelgericht gebruik van kracht in Aikido over het algemeen beschouwd als een fout. Toen Tohei Sensei het over kracht had, had hij het over een ontspannen geestestoestand die onbedreigd en niet bedreigend was, en de aanleg had om iedereen te kalmeren die er mee in contact kwam. Voor Tohei Sensei is dit de moeiteloze kracht van ware sterkte.

Dus, de algemene boodschap van deze vijf principes is, laten we in een volledig ontspannen staat van geest en lichaam zijn, en dan zullen we het grootst, het sterkst, het helderst en het meest effectief zijn in alles wat we doen. 

Oké, dus laten we dit openstellen voor discussie. Zijn er vragen of opmerkingen over deze vertaling of over de principes in het algemeen?

Student: Goedenavond, Sensei. Ik merk dat dit gevoel van ontspanning zich al vaker begint voor te doen, gewoon door te weten dat ik hier naar de dojo kom.  Maar ik heb dit gevoel nooit als ik naar mijn werk ga. Ik vraag me gewoon af, waar komt dat gevoel van ontspannen kalmte vandaan en waarom gaat het weg? Als ik bijvoorbeeld hoeladansers zie, zitten ze er helemaal in als ze zich klaarmaken om op te treden en als ze aan het optreden zijn. Maar daarna lijkt die intense staat van kalmte helemaal weg te zijn. Ik ben er zeker van dat het in veel tradities zo is.

Zeker, dat is meestal het geval in de sport, bijvoorbeeld golf, basketbal, voetbal.  En in het werk is het voor veel mensen ook zo.  Als ze moeten presteren, kunnen ze heel rustig en energiek zijn. Maar als het voorbij is, storten ze vaak in.

Student: Ja, geen twijfel mogelijk. Ja. Het is intensiteit en kalmte op de een of andere manier samen. Ik denk dat ons doel in deze training is, hoe we dat in ons dagelijks leven kunnen brengen? Ja, het is een uitdaging. Ik vraag me altijd af hoe ik dat meer in mijn dagelijks leven kan brengen als ik niet in de dojo ben.

Ik zou zeggen dat de vraag niet is: “Hoe brengen we dat in ons dagelijks leven?” maar “Wanneer is dat nodig in ons dagelijks leven?” Toen ik nog maar een jonge student was, was ik met Koichi Tohei Sensei op een feestje in Honolulu, en ik zat toevallig naast hem.  In die dagen was hij nogal nonchalant, en we zaten in iemands huis, op de grond leunend tegen de muur. Ik maakte van de gelegenheid gebruik om hem te vragen: “Sensei, wat is de uiteindelijke betekenis van Aikido?” Alleen een beginnende leerling zou zo’n vraag stellen, denk ik, maar ik vroeg het hem, en hij gaf me vriendelijk antwoord. Zijn antwoord was mij een verhaal te vertellen van een oude Japanse dame die thuis was toen haar huis begon af te branden. Later komt haar kleinzoon thuis en vindt haar zittend in de voortuin bovenop de katana tansu, dat is een lange kist gevuld met zwaarden, en die weegt 91 of 136 kilo. Het huis is afgebrand. Ze zit op de kist, en haar kleinzoon zegt, “Oma, hoe heb je deze katana tansu uit het huis gekregen?”  “Oh, ik heb het naar buiten gedragen. Heel belangrijk, deze zwaarden, ze zijn onze levensgeest en moeten gered worden.” 

Tohei Sensei zei dat deze oude vrouw onder normale omstandigheden niet sterk genoeg kon zijn om die katana tansu het huis uit te dragen. Toen zei hij: “De betekenis van Aikido is dat we ontspannen genoeg moeten zijn om 24 uur per dag toegang te hebben tot deze kracht, wanneer het ook nodig is.” Dit is wat we leren in Aikido. We leren ons te ontspannen en zo toegang te krijgen tot de ware kracht van het universum. Maar dit kan alleen ontdekt worden in de meest intense verbondenheid met de wereld om ons heen, en alleen als het werkelijk nodig is.

Ik heb ooit een basketbalwedstrijd gezien met Michael Jordan. Het was ongelooflijk. Het leek onmogelijk, wat hij aan het doen was. Er gebeurde iets wat niet mogelijk leek. Het leek alsof hij niets fout kon doen. Ik hoorde hem hier later over in een interview, en hij zei, “Ja, nou als ik er zo middenin zit, en de druk is er op, dan is het alsof… ik in de zone ben, en dat is hoe het is. Het is zo intens en ik ben zo ontspannen, dat ik op een goed niveau kan presteren. Maar weet je, mijn leven is niet altijd zo. Meestal ben ik gewoon een normaal mens.” 

Natuurlijk is dit soort intensiteit niet op elk moment van iemands leven nodig. Maar met deze oefening kunnen we leren toegang te krijgen tot dit soort volledige ontspanning, en de kalmte en effectiviteit die ermee gepaard gaan. Deze Vijf Principes van Ontspanning zijn beschrijvingen van deze gemoedstoestand. Het ontdekken van deze geestestoestand is hoe we toegang ontdekken tot deze ware kracht. 

Dit heeft een zeer diepe betekenis, dus of we nu naar de dojo gaan, of bij opa en oma gaan eten, of wat voor werk dan ook doen, het is altijd hetzelfde. We weten nooit wanneer deze intense kracht in ons opgeroepen zal worden, dus oefenen we deze principes om ons voor te bereiden. En hoe meer we oefenen, hoe meer we toegang krijgen tot de diepte van deze ontspannen kracht in ons. 

Als we ‘s morgens opstaan om te gaan zitten, poetsen we onze tanden, kammen we ons haar, en als we ons klaarmaken om te gaan zitten, laten we het precies zo zijn als wanneer we de dojo binnengaan. We gaan zitten en we zitten er al in. En als we na het zitten naar buiten komen en alleen of met een vriend een kop koffie drinken, kunnen we nog steeds in deze ontspannen en toegankelijke gemoedstoestand verkeren. Waarom niet nog steeds zo zijn? Dus, oefenen we dit.

Dit is onze training, en het is heel belangrijk om ons gewaar te blijven en op te merken wat onze gemoedstoestand is op elk moment, om op te merken wat je houding is, in die zin. Je kunt er niet echt iets aan doen, behalve je er volledig bewust van zijn. Als we denken, “Ik moet iets doen om dit te veranderen. Ik wil dit gevoel de hele tijd hebben,” dan jagen we het weg. Dat betekent dat we deze ontspanning niet kunnen vinden, terwijl het in feite hier is. Onze taak is het gewoon met rust te laten, maar er heel goed op te letten, en het zal in ons opkomen wanneer het nodig is.  Maar als we er voortdurend naar op zoek zijn, en dan misschien zelfs onszelf bekritiseren als we het niet kunnen vinden, dan verslaan we ons leven zelf. Dus, of we onszelf nu prijzen of bekritiseren of iets anders wensen dan we hebben, de eigenlijke training is gewoon ontspannen opmerkzaamheid, gewoon onze gemoedstoestand opmerken. Opmerken is je bewust zijn van wat hier al is. Verandering gebeurt alleen omdat we het opmerken. Opmerken veroorzaakt geen verandering, maar er zal geen echte verandering zijn zonder op te merken. Als je denkt dat je het gaat laten gebeuren dan jaag je het alleen maar weg. Dit principe is belangrijk, en ik hoor Tohei Sensei dat hier uitdrukken als hij het heeft over wat echte ontspanning is. 

Student: Dank u, Sensei. Dat was, ja. Ik kan me dat voorstellen. 

Student: Sensei, in sommige van de andere Shokushu van Tohei Sensei, verwijst hij naar deze kracht als de verborgen ijsberg die onder water is, maar nog steeds een deel van ons is.  Of als we in One Point zijn en echt ontspannen, dan kunnen we 10.000 man moedig trotseren. Dus, op een of andere manier geeft deze ontspanning ons toegang tot deze kracht waar hij naar verwijst. Mijn vraag is, het lijkt ook de andere kant op te gaan, laten we zeggen dat we niet in een goede stemming zijn en aan het eind van de dag zijn we echt uitgeput van het werk van de dag, weet je? Of we worden geconfronteerd met taken die, wanneer we er niet op voorbereid zijn, of wanneer we fysiek of mentaal niet de juiste houding aannemen, kunnen we merken dat we heel weinig energie hebben om deze zaken aan te pakken. Is dat iets wat we kunnen veranderen op het moment dat het gebeurt, zoals je zegt? Is het iets dat we op dat moment kunnen verhelpen?

Denk aan water. Water gaat rond, onder, over, en door. Het omringt en omhult. Het is volkomen flexibel. Het vult de beschikbare ruimte en stroomt in de richting waarin de zwaartekracht het trekt. Water heeft niet de bedoeling iets te veranderen. Maar water creëert meer verandering dan wat dan ook op deze planeet, vaak heel langzaam, maar heel effectief. Het is volledig ontspannen. Omdat het niet van plan is iets te veranderen, is het niet gespannen. 

Dit is wat ik zojuist zei. Het is niet nodig om te eisen dat dingen anders zijn dan ze zijn. Het kan zijn dat we dingen opmerken die niet zijn zoals we ze zouden willen hebben. Maar hoe meer we proberen om dat te veranderen, hoe meer we de kracht van ontspanning, en dus ware verandering, wegjagen.

Dit is als de geest van geen-onenigheid, niet-vechten, niet-stoeien met wat er ook gebeurt. Om een geest in die staat van vrijheid te hebben, moeten we alles accepteren zoals het is. Als we de dingen niet accepteren zoals ze zijn, vechten we tegen de natuur zelf. Dus, onze praktijk is om te leren bewust te zijn. Gewoon opmerken wat er gebeurt in ons leven van moment tot moment. “Wat ben ik nu aan het doen? Wat gebeurt er op dit moment? Wat valt me op?” En zodra we dat doen, zodra we opmerken, onderzoek doen naar onze gemoedstoestand, dan verlangen we niet langer naar verandering. We vragen niet, we eisen niet, en we worstelen niet. Alleen dan zijn we niet teleurgesteld in wat het leven ons brengt.

Bewustzijn is de ultieme staat voor een mens. Hoe meer we in bewustzijn kunnen zijn en accepteren wat er in het heden is, hoe meer ontspannen we zijn, want als we proberen de oorzaak van dingen te zijn, wat gebeurt er dan? Dan worden we gespannen! Natuurlijk is dit onze gewoonte, dus we moeten oefenen om op te merken dat we zo zijn. 

Ten eerste, onthoud dat zodra we opmerken, we niet meer aan het “proberen” zijn. Wat het drama ook is, we worden er niet langer door gevangen gehouden wanneer we stoppen het op te merken. Daarom voeden we, althans op dat moment, niet het monster van het zelf-geobsedeerde dramatische verhaal. Ten tweede, als we elke keer dat we iets dwaas doen dit opmerken, dan zullen we dit beginnen te aanvaarden als ons eigen ongetrainde kind. En dan kunnen we dit kinderlijke deel van ons zelf bezitten en omarmen. Dan is het niet meer “dat”, maar “dit.” Dat is de schoonheid van deze training. 

Student: Dank u, Sensei. 

Student: Ik heb de laatste tijd veel geoefend met opmerken en wat ik merk in mijn opmerken is dat het overal heen gaat, dus ik zie dingen in mijn ogen, ik hoor dingen, en ik voel dingen in mijn lichaam. Het is als, je weet wel, het gaat overal heen.

Je bedoelt dat het een soort wirwar lijkt?

Student: Ja. Dus, mijn vraag is, is het een kwestie van tijd? Gewoon blijven opmerken en dan zal er een soort van eenheid in komen?  Omdat ik het gevoel heb, weet je, dat het me een beetje duizelig maakt omdat er zoveel is om de hele tijd op te merken.

Oh. Ik zie wat je bedoelt. Oké. Dus, laten we allemaal gaan zitten en onze ogen sluiten en gewoon even luisteren. We kunnen mensen horen ademen. We kunnen de ventilatoren in het plafond van de dojo horen. We kunnen mijn stem horen. We kunnen de auto’s buiten horen. Ontspan je in het luisteren, laat het er allemaal zijn. Probeer er niet iets specifieks uit te pikken. We staan onszelf toe, ons bewust te zijn van alle geluiden tegelijk. [pause]

Oké, dat is genoeg. Ik denk dat je het met me eens bent dat als je dat ongeveer 30 seconden doet, we een diep ontspannen gevoel krijgen. Nu lijkt alles in orde, en dat is alleen maar van het oefenen van een moment of twee van volledig luisteren. Als het voelt alsof er te veel dingen tegelijk binnenkomen en we niet alles kunnen omvatten, komt dat omdat we proberen verschillende dingen afzonderlijk op te vangen. Dit is als kijken naar iemands gezicht. We concentreren ons niet op delen van het gezicht, de neus, de ogen, de lippen, de kin. In plaats daarvan kijken we naar alles tegelijk. Dan, als we het gezicht in zijn geheel zien, voelen we ons ontspannen, en zien we iets heel anders. Nu zien we de betekenis die inherent is aan de gezichtsuitdrukking. Dit is wanneer we in de staat van echt opmerken zijn, en het is volkomen natuurlijk. 

Als ik zeg “opmerken”, heb ik het niet over iets dat zelfbewust is.  Dit is niet focussen op een bepaald ding van dichtbij. We rusten volledig in alles tegelijk. Op die manier kunnen we duidelijk opmerken wanneer we beginnen te reageren op iets dat zich voordoet, hetzij in ons, hetzij buiten ons. Dit wil niet zeggen dat we nergens op mogen reageren. We doen dit volledig zonder oordeel. We maken het doel van het leven niet tot een soort zelfcorrectie-apparaat.  Wanneer we ons volledig ontspannen, staan we toe dat ons bewustzijn de verandering teweegbrengt die nodig is, wanneer ze nodig is.

Dat is genoeg voor nu.